Тыңайтқыштармен жұмыс істейтін агрономдардың тәжірибесін бүкіл Қостанай облысына тарату туралы шешім қабылданды, деп жазады «КазахЗерно.kz».
Қаржы кінәлі
2020 жылға қарай Қостанай облысының ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің минералды тыңайтқыштарды сатып алуы 71 мың тоннаға дейін ұлғайтылды. Алайда соңғы екі жылда құрғақшылық пен ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің қаржылық жағдайының тұрақсыздығынан өтінім көлемі азайды.
Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы енді минералды тыңайтқыштарды сатып алуды қайта жандандыру керектігін айтады. Бұл үшін резервтер жеткілікті. Шаруашылықтардың көпшілігі топырақтың табиғи құнарлылығына байланысты ғана өнім алып, тыңайтқыштармен жұмыс істемейді.
Мысалы, өткен жылы минералды тыңайтқыштарды сатып алуды субсидиялауға 48,1 мың.тоннаға небәрі 430 шаруа қожалығы (4039 ауыл шаруашылығы құрылымдарының 11%) өтініш берген. Мамандардың айтуынша, тыңайтқыш енгізу қарқынын 2025 жылға қарай кем дегенде 150 мың. тоннаға дейін арттыру қажет.
Нәтижеге жету үшін саланың үздік мамандары үгіт-насихат жұмыстарын жүргізуде.
Ғылыми көзқараспен
«Біздің шаруашылықтарымызда зерттелетін егіс көлемі кәсіпорынның жер қорының 80-90% құрайды», – дейді агроном Александр Гринец. – Федоров ауданындағы топырақтың қоректенуінің көрінісін жалпы бағалауға мүмкіндік беретін зерттелген танаптарға сәйкес, қарашірік бойынша қолайсыз жағдай назар аудартады – бұл 100% дерлік және жоғары және өте жоғары егістік алқаптары іс жүзінде қалмаған. жоғары мазмұн. Мен тағы бір аймақтың – Алтынсарин ауданының тамақтануы туралы орташа мәліметтерді беремін. Бұл аймақта қарашірік мөлшері одан да төмен, фосфордың үлкен жетіспеушілігі бар және темір, мырыш және бор сияқты элементтермен қоректенуде өткір тапшылық балансы байқалады.
Толық ауқымды топырақ зерттеуі жүргізілмесе не істеу керек, бұл қоректік тапшылықты қалай анықтауға болады?
Вегетациялық кезеңде дақылдағы қоректік заттардың жетіспеушілігін анықтау үшін тіндік диагностика бар, бірақ ол өте күрделі, қымбат және әрқашан дәл емес. Бірақ балама бар – қарапайым визуалды диагностика, яғни. төменгі және жас жапырақтардың, буынаралықтардың, өркендердің және аналық бездердің пішіні мен түсінің өзгеруіне негізделген кез келген элементтің қоректенуінің жетіспеушілігін немесе артықтығын бағалау әдістемесі.
Мысалы, күнбағыстағы бор тапшылығының тамаша мысалы тамырдың өсуінің басылуын, қызаруды, содан кейін өсу нүктелерінің ерте жаста өлуін тудырады, кейінірек ол жапырақтарда көрінеді, олардың шеттерінде көпіршікті қисықтықтар пайда болады.
Тек жиынтықта
Бөлек әрбір элемент жұмыс істемейді, өсімдік үшін қоректік заттардың тепе-теңдігін сақтау маңызды және негізгі элементтердің тамақтануын теңестіру қажет.
Александр Гринетс былай дейді:
– Шектеу факторының заңы немесе Либихтің минимум заңы, жай ғана өсімдіктер үшін ең маңызды элемент өзінің оңтайлы мәнінен ауытқыған элемент екенін және бір элементтің артық болуы екінші элементтің жетіспеушілігін шешпейтінін айтады. Сондықтан диетадағы элементтердің балансы өте маңызды. Тыңайтқыштарды қолдану ауданның орташа түсімімен салыстырғанда шығымдылықты едәуір арттыруға мүмкіндік берді. Өткен жылдары нашар қыстаған күздік бидайдың шығымдылығының төмендеуіне байланысты өсім 2,4-5,9 ц/га, Сарыкөл, Меңдіқара аудандарында 0,7-1,3 ц/га. Өнім тыңайтқыштарды енгізудің жаңа жүйелерін әзірлеу мен енгізудің, сондай-ақ бұршақ, майлы, мал азықтық дақылдармен ауыспалы егіске көшудің, сортты өзгерту мен сорт жаңартудың жақсы қалыптасқан жүйесін, сондай-ақ тыңайтқыштарды енгізудің толық жүйесін енгізудің арқасында алынды. трактор паркін, комбайндарды, құрал-саймандарды және ауылшаруашылық машиналарын жаңартудың арқасында өсімдіктерді күту, барлық жұмыстардың сапасын арттыру бойынша агро шаралар кешені.
Көмектесетін ауыспалы егістіктер
Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыруға, топырақ құнарлылығын сақтауға әсер ететін негізгі факторлардың бірі Қостанай облысының барлық 3 топырақ-климаттық аймақтары үшін әзірленген ғылыми негізделген ауыспалы егістердің сақталуы болып табылады.
Бүгінгі таңда өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндірумен айналысатын 4 мыңнан астам ауыл шаруашылығы құрылымдарының 3,5 мыңы (87%) 4,8 млн. га алқапта немесе 6,3 млн.га га егістік алқаптың 76% ауыспалы егістерді пайдаланады.
Ауыспалы егістің түріне қарай тыңайған танаптардың кемінде 20-25% ұстаған жөн. Бүгінгі таңда 1,5 мыңға жуық шаруа қожалығында (жалпы көлемнің 36%) 1 млн. га тыңайған жер немесе 16% егістік жер (6,3 млн. га) бар.
– Жедел азот тапшылығы жағдайында, жоғарыда айтылғандай, азотпен қоректенуді жақсартудың күшті факторы – нитрификация процесіне байланысты арзан биологиялық азоттың көзі болып табылатын бұршақ дақылдарын ауыспалы егіске енгізу, – дейді Александр Гринец. «Сонымен қатар ауыспалы егісте майлы дақылдардың болуы дәнді дақылдар үшін қол жетпейтін жетуге қиын фосфордың сіңуін жақсартуға мүмкіндік береді. Азотты тыңайтқыштардың тиімділігі топырақтағы минералды азоттың мөлшеріне де, дақылдардың фосформен қамтамасыз етілуіне де байланысты. Біздің негізгі тұжырымымыз түйіршікті тыңайтқыштардың барлық түрлерінің егістік кезіндегі тиімділігінің жеткіліксіздігі болып табылады. Бұл технология құрғақ жағдайда құрғақ тыңайтқыштардың ерігіштігі мен сіңірілуін айтарлықтай төмендетті, бұл олардың экономикалық тиімділігіне әсер етті.
Біз жерді тамақтандырамыз, ал ол бізді тамақтандырады
Мұнда, мысалы, Федоровский ауданынан 2022 жылғы зерттеу деректері.
– Зығырға, бидайға және күнбағысқа жүргізілген сынақтардың нәтижелері бойынша сұйық және түйіршікті тыңайтқыштарды, сондай-ақ олардың бірлескен комбинацияларын себу алдында қолдану тек сұйық формаларды қолдану арқылы барлық дақылдардың 100% тиімділігін көрсетті», – дейді Александр Гринец. – Экономикалық көрсеткіштерді есептеу кезінде баға тыңайтқыштарға берілетін субсидияларды ескере отырып алынады (әртүрлі өнім түрлері бойынша 28-39%). Майлы дақылдар бойынша 100-287% рентабельділік алынды – шығындарды 2-3 есе өтеу.
Зығыр мен күнбағыста жақсы тепе-теңдік пен күнбағыстың қоректенуіне қажет калийдің болуына байланысты жақсы экономикалық нәтиже алынды.
Әрине, тыңайтқыштардың сұйық түрлеріне көшу ауылшаруашылық құралдарын қолдану жүйелерімен техникалық жарақтандыруға, сондай-ақ материалдық-техникалық қамтамасыз ету мәселесін зерттеуге айтарлықтай шығындарды талап етеді.
Жалпы, минералды тыңайтқыштарды топыраққа енгізудің және жоғарыда аталған шаралардың барлық кешенін сақтаудың экономикалық тиімділігі айтарлықтай артады.
Айыппұлдар және алып қою
Өз кезегінде құзырлы органдар жерді ұтымды пайдалану ережелеріне сәйкес, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер 7 жыл ішінде топырақтағы қарашіріктің 5%-дан астам төмендеуіне жол бермеу керектігін, агрохимиялық қызметтермен бақылау зерттеулері жүргізіліп жатқанын ескертеді. Сондай-ақ, топырақтағы негізгі қоректік заттарды – 20% -дан (азот, фосфор, калий) азайтуға жол берілмейді. Шаруашылықтағы өнім жыл сайынғы орташа облыстық көрсеткіштің 85% кем болмауы керек.
Бұл талаптар орындалмаған жағдайда айыппұлдар – жер салығын 20 есеге арттыру қарастырылған. Жыл өткеннен кейін одан әрі пайдаланбаған жағдайда жер учаскесі алып қойылады. Билік сондай-ақ жеті жылдық зерттеу аралығын кем дегенде екі есе қысқарту туралы ұсыныс жасамақшы.
Түркістанов Тимур
