Мамандар қайта—қайта мемлекеттік қолдауды тиімсіз фермерлердің кірісін көбейтуге емес, ауылшаруашылық кәсіпорындарының тиімділігін ынталандыруға бағыттау керек дейді. Алайда, мұндай ынталандыруларды құру туралы нақты ұсыныстар жасала салысымен, субсидияға іліккен ебедейсіз ашкөз алпауыттар (ал бюджеттік ақшаны алушылар негізінен ірі компаниялар) оларды күнкөріс қамынан айырып жатырмыз деп айқайлады, хабарлайды «КазахЗерно.kz».
Бірақ біз тағы бір рет қайталаймыз — мемлекеттік қолдау — бұл асыл тұқымды репродуктор иесіне арналған жаңа джип үшін ақша емес, бұл еңбек өнімділігінің жаңа деңгейіне шығу үшін ынталандырушы шара. Бұл — Қазақстан фермерлер қауымдастығының асыл тұқымды жұмыстарға субсидия беруді (бір сиырға жылына 10 мың теңге) төлдер пайызына байланыстыру туралы ұсынысы төңірегіндегі жағдай. Қазір бұл пайыз ел бойынша орта есеппен 75% деңгейінде болғанына қарамастан, Қауымдастық критерий енгізуді ұсынды — пайыздық үлесі 85% —дан төмен емес шаруа қожалықтарына ғана мемлекеттік қолдау көрсету. Бұл өте нақты, өйткені бәрі дұрыс жасалынған, нақты көбею жүйесі құрылған шаруашылықтарда бұзаудың шығымы 90% және одан да көп.
Алайда экс—Ауыл шаруашылығы министрі Асылжан Мамытбековке жақын «қасапшылардың» арасынан шыққан лоббистер бірден толқын көтерді. Оның мәні, күткендей, қауымдастыққа, егер олар фермерлерге онсыз да қиын болған кезде, оларды субсидиядан айыруға тырысады деген айыптауларда болды. Яғни, «Мамытбеков пен К» ет жобасының 10 жылдығы бюджеттік фидерден «сорып» алу үшін жеткіліксіз болып шықты — олар қазынадан олжа сорып алуды жалғастырып,орнына ештеңе бергілері келмейді,бұзау да, ет те, жүн де.
«Бүгінде Қазақстандағы мал шаруашылығы өнімдері (ет, сүт) ішкі нарықта ғана емес, алыс және жақын шетелдерде де бағаланады.
Субсидиялар түріндегі мемлекеттік қолдаудың әлсіздігіне қарамастан, республиканың фермерлері жыл сайын ет пен сүт өндірісінің көлемін ұлғайтады, сонымен қатар өз өнімдерін экспортқа шығарады.
Сонымен бірге қазіргі уақытта бұл саланың дамуы республика тұрғындарының мал шаруашылығы өнімдеріне деген қажеттіліктерін толық қанағаттандырмайды», — деп атап өтті Қазақстан фермерлерінің қауымдастығы төрағасының орынбасары Ермек Әбуов.
Сонымен, бұл саланың тиімділігі үшін күресіп жатқан Қазақстан фермерлерінің қауымдастығы. Жасыратыны жоқ, қазір ең нашар көрсеткіштерді алыптар көрсетеді. Бірақ олар мемлекеттік қолдауға ие болып отыр. Егер ұсынылған критерий енгізілсе, онда субсидиялар (бұл бәріне жеткіліксіз) жақсы жұмыс істейтіндерге беріледі. Науаға жақын адамдарға емес.
«Сүт пен ет өндірудің негізі болып табылатын мал шаруашылығы ерекше алаңдаушылық туғызады. Бірақ бұл көрсеткіш соңғы жиырма жыл ішінде үнемі төмендеп келеді. Мал шаруашылығын дамытудың негізгі факторларының бірі — табынның көбеюі. Бұл процестің мәні — етті сиырлардың жалғыз өнімі болып табылатын және саланың пайдасын анықтайтын әр сиырдан жыл сайын бұзау алу», — деп жалғастырды Ермек Әбуов.
Қазақстан фермерлерінің қауымдастығы Қазақстандағы асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту мүдделерін ескере отырып, асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды субсидиялау саласындағы қолайсыз жағдайға, атап айтқанда, асыл тұқымды мал шаруашылығына субсидия беру және асыл тұқымды және тауарлы асыл тұқымды малмен асыл тұқымды жұмыс жүргізу, бұл бюджеттік қаражатты мақсатсыз жұмсауға әкеледі, өйткені асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды субсидиялау, мал өнімдерінің өнімділігі мен сапасын арттыру ережелерінде субсидия алуға үміткер өндірушілер үшін критерийлер жоқ.
Ұлттық статистика бюросының мәліметтері бойынша 2002 жылы барлық санаттағы шаруашылықтар бойынша 100 аналыққа төлдердің шығымы 86 басты құрады (ауылшаруашылық кәсіпорындарында — 83, шаруа қожалықтарында — 85 бас), 2003 жылы — 87 бас (ауыл шаруашылығында) кәсіпорындар — 82, шаруа қожалықтарында — 85 бас), 2020 жылы — 73 бас (ауылшаруашылық кәсіпорындарында — 58, шаруа қожалықтарында — 65 бас). Көріп отырғаныңыздай, ең жақсы көрсеткішті дәл осы шағын фермалар көрсетеді. Бірақ көбінесе олар мемлекеттік қолдаусыз қалады. Ал ауылшаруашылық кәсіпорындары тиімділікті төмендетеді, бірақ бюджет қаражатын өздері үшін ала береді. Қазақстан фермерлерінің қауымдастығы бұл мәселені шешуге не ұсынады? Субсидиялау ережесіне өзгертулер енгізіп, 100 аналыққа 85 бас бұзау шығару критерийін белгілеңіз. Сонымен қатар, әрине, шешім еліміздің аймақтық ерекшеліктерін ескере отырып қабылдануы керек.
«Мал басын көбейтуді ынталандыру үшін біз сараланған тәсілді қолдануды ұсынамыз. Егер ауылшаруашылық тауар өндірушісі 100 аналыққа 85 бұзау алған болса, субсидия басына 20 мың теңгені құрайды, 86 бұзау және одан да көп — субсидия өсуде. Сонымен, көпшілік ұрпақты өліммен шатастырады. Асылдандыру — күнтізбелік жылы туған тірі бұзаулар саны. Жануарлардың өлімі ұрпақтың шығуына қатысты емес», — деп түсіндірді Ермек Әбуов.
Қауымдастықтың ұсынысы пайда болғаннан кейін оның мекен—жайында мүлдем орынсыз айыптаулар түсті. Болып жатқан нәрсенің мәнін бұрмалау. Әрине, бұл қаралау науқанының аяқтары қайдан шыққанын түсіну үшін ұзақ ойланудың қажеті жоқ — Асылжан Мамытбеков өзінің Facebook—тегі жазбаларымен оның үнін өзі қойды. Мен не айта аламын — біздің жалған «қасапшылар» субсидия инесінен кеткісі келмейді және оларға жақсы тамақ беретін үкіметтік шұңқырдан бас тартады.
«Алдымен ұсыныстың мәнін түсініп, содан кейін түсініктеме беру керек. Керісінше, біз субсидия көлемін, сондай—ақ барлық фермерлерге қол жетімді болуы керек мемлекеттік қолдау шараларын көбейтуді ұсынамыз», — деп түйіндеді Ермек Әбуов.
Батыр Алекперов
